Hamburg'un sokaklarında çöp kutularında veya çöplerde boş şişe arayan yaşlılarla daha sık karşılaşılmaya başlanması tesadüf değil, emeklilik maaşlarının yetersiz kalmasından dolayı yaşamını sürdürebilmesi için kimi emekli veya yaşlı, şişe ve dose toplayarak zorunlu gereksinimlerini karşılamaya çalışıyor. Yoksul yaşamından utanan kimi emektar insanlarda, yetersiz kalan emeklilik maaşlarına ek olarak bir sosyal yardım almak için hakları olan yardım için başvuruda bulunmayı gururlarına yediremediklerinden dolayı sefalet içinde yaşamını sürdürmekteler.
Hamburg'da yaşlı insanların buluştuğu, uygun fiyata kahve veya yemek alabileceği mekanlarda yapılan kısıtlamalardan dolayı birçok yaşlı, sosyal bir izolasyon yaşamakta. Daha önce uygun fiyata kahve, yemek veya benzeri yiyecekler alarak bir arada olmalarını sağlayan buluşma merkezleride SPD tarafından bir bir işlevsiz hale getirildi.
Yoksulluk içinde yaşayan yaşlı ve sağlık sorunları olan bir çok insan sosyal bir faaliyete katılamadığından kendilerini izole ederek, sosyal iletişimden uzak kalıyorlar. Böylece yoksulluklarını kendi dar çevrelerinde gizlemeye çalışarak kendilerini sosyal izolasyona mahkum ediyorlar. Kendi dünyalarına kapanan bu insanlar, kimseyi de evine davet edemeyerek bulundukları mekanlarda tek başına kalmaktalar. Maddi ve sosyal sorunlarına çözüm aramak için konuyla ilgilenen resmi kurumara baş vurmayıda gururu meselesi ederek sosyal yardım veya sosyal hakları konusunda adım atmaktan çekiniyorlar. Bu durumdaki bir çok insan bu zorluklarını kendi çocuklarıyla da paylaşmadıkları gibi, arkadaş çevresinden de yardım talebinde bulunmuyorlar. Birçok onarım işlerini veya birikmiş bazı faturalarını ödemeyi sürekli ertelemek zorunda kaldıklarından dolayı, süre içerisinde ödemeleri daha da zor hale gelmektedir. Yine bu durumdaki bir çok yaşlı insan beslenmeye yetecek parası olmadığından ''Tafel' denilen kuruma giderek yemek ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmakta.
2013 yılının son istatistiklerine göre Hamburg'da, 64 yaş üstü 22 bin 310 kişi emeklilik maaşlarının yetersizliğinden dolayı sosyal yardım ile geçinmek zorundalar. Bu oran geçen yıl yüzde 6,2'iy ken şimdi, yüzde 7'ye yükselmiş durumda ve gittikçe kötüleşmektedir. 2004 yılında bu sayı 10 bin 639, 2008 yılında bu sayı yüzde 28 artmış.
Bu durumda kadınlar daha fazla etkileniyor. Sosyal yardımla geçinek zorunda olanların yüzde 57'sini kadınlar oluşturmakta. Kadınların yüzde 40'i eşinden dolayı emeklilik maaşı alabiliyor. Emeklilerin yüzde 77'si ek sosyal yardım alırken bunların yüzde 31'ide ''Hartz IV'' yardımı almak zorunda kalıyorlar. Diğer eyaletlerle kıyaslandığında, Hamburg Yaşlılıkta yoksulluğun başkenti durumunda. Yaşlılıkta sosyal yardım alanların oranı Bremen'de yüzde 4.9, Berlin yüzde 4,8 ve Almanya genelinde yüzde 2,4 olan bu durum, milyarderlerin bolluğu ile bilenen zengin Hamburg'da bu oran yüzde 5,5.
Göçmen yaşlıların durumu daha kötü
İstatistikler Almanya'daki yaşlı göçmenlerin durumunun Alman yaşlılara göre 3 kat daha kötü olduğunu gösteriyor. Ülkesindeki yoksulluktan kaçmak ve daha iyi bir yaşam için, 1960 ve 70'li yıllarda Almanya'ya gelen milyonlarca göçmen, 40-50 yıl çelik fabrikalarında, madenler ya da otomotiv firmalarında ve en ağır işlerde çalıştılar. Bu insanlardan çok azı rahat bir yaşam sürdürebiliyor. Emekli veya emeklilik yaşındaki göçmenlerin yüzde 40'ından fazlası yoksulluk içinde yaşıyor.
Yaşlı göçmenlerin yüzde 40'ı yoksul
Hans Böckler Vakfı'na bağlı Ekonomi ve Sosyal bilimler Enstitüsü'nün yaptığı bir araştırmaya göre Almanya'da emeklilik yaşındaki göçmenlerin yüzde 40'ından fazlası yoksulluğun pençesinde. Buna göre göçmenler arasında yoksulların sayısı, yaşıtları Alman vatandaşlarından üç kat fazla.
Peki, yoksulluk neye göre belirleniyor?
AB kriterlerine göre, ülkedeki ortalama gelirin yüzde 60'ından az kazananlar yoksul ya da yoksulluk tehlikesi içinde. Örneğin Almanya'da yalnız yaşayan ve aylık net geliri 848 euronun altında kalanlar yoksul kategorisine giriyor. Çiftler için belirlenen yoksulluk sınırı rakamı ise 1278 Euro.
Yoksulluk neden göçmenleri vuruyor?
Peki, ama yaşlı göçmenler arasında yoksulların oranının bu kadar yüksek olmasının nedeni ne? Sosyal bilimci Eric Seils, bunu şöyle açıklıyor: "Buraya ilk gelen göçmenler aslında eğilime bakıldığında diğer işyerlerine kıyasla 'daha iyi ödeyen' büyük işletmelerde çalıştılar ama orada basit, vasıf gerektirmeyen işler yaptılar ve genellikle düşük ücretler aldılar. İkinci bir nedense 80'li yıllarda sanayisizleşme sırasında bu işletmelerin kapanmış ve yabancı kökenliler arasında işsizlerin sayısının Alman işsizleri geçmiş olması." Ancak göçmenlerin emeklilik döneminde zorluklar yaşaması yeni bir durum değil.
2006 yılında Alman Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü'nün yaptığı araştırma yabancı kökenliler arasında artan yoksulluğa dikkat çekmişti. Sosyal bilimci Seils'a göre o dönemden bu yana değişen, yoksulların sayısındaki artış. Seils yoksul olan yaşlı göçmenlerin sayısının 170 binden 270 bine çıktığını, bu rakamın önümüzdeki dönemde daha da artacağını söylüyor. Birçok kentte göçmenlere yardım edecek kuruluş da yok. Emeklilik maaşıyla geçinemeyen yabancı göçmenlere tek yol olarak Sosyal Yardım Dairesi'ne başvurmak kalıyor.
Göçmen yaşlılar daha yalnız
Max-Planck Nüfus Araştırmaları Enstitüsü'nün bir çalışmasına göre Almanya’da yaşayan yaşlı Türkiye kökenli göçmenler kendilerini Alman yaşlılara göre daha yalnız hissediyor. Özellikle ekonomik sıkıntılar ve hastalıklar bu ruh durumunu tetikliyor. Araştırmaya katılan Türk göçmenlerin yüzde 53,6'sı, Almanların ise yüzde 42,9'u yalnız olduklarını belirtti. Araştırmanın sonuçlarına göre yaşlı Türk göçmenler Almanya'da doğan diğer yaşlılara göre daha sık sağlık problemleriyle karşılaşıyor. Ayrıca mesleki ve finansal durumları ile barınma koşulları genel anlamda daha kötü. Alman yaşlılardan farklı olarak genelde eşleriyle ya da çocuklarıyla aynı çatı altında yaşıyorlar. Fakat buna karşılık arkadaş çevreleri ve komşularıyla daha az yakın ilişkiler kuruyorlar. Çoğu zamanında ülkelerine tekrar geri dönme planları yaparak Almanya'ya misafir işçi olarak gelmiş. Bir çok ailenin, profesyonel yardım almaktan çekiniyor ve yaşlanan anne-babaya evde bakma geleneği hüküm sürüyor. İnsanlar bilgisizlikten veya utandıkları için bir yabancının eve gelerek, anne babalarına bakmasına pek istekli olmuyorlar.
HAMBURG DA 'MEKAN YAŞLILAR MERKEZİ'
Hamburg'da, yaşlı ve emekli göçmenlere yönelik örnek ve özverili bir çalışma yürüten Mekan yaşlılar buluşma merkezi (Mekan-Interkultureller Seniorentreff) etkinliklerinde, emekli ve yaşlı insanların sorunlarına dikkat çekmek, sorunlarını gündeme getirmek, değişik aktiviteler düzenleyerek bir araya gelmek, bilgi, alış verişinde bulunmanın yanı sıra değişik kurslar ve aktiviteler düzenlemekte.
Mekan yaşlılar buluşma merkezi yönetcisi ve Hamburg Yaşlılar danışma kurulu üyesi Fatma Çelik, ve Altona Yaşlılar danışma kurulu üyesi, Mekan yöneticisi Saim Çelik, Hamburg'da göçmen emekli ve yaşlılara yönelik olarak düzenli faaliyet yürüten tek buluşma merkezi olduğunu belirtti. Bir çok yaşlı ve emekli sorunlarının çözümü konusundan bilgiye sahip olmadığından resmi yazışmalarda veya resmi direlerdeki sorunları konusunda bilgilendirmeye ve yardıma gereksinimleri var. Bundan dolayı bakım ve hastalık sigortaları, emekli sandığı, sosyal yardım dairesi gibi kurumlar ile yazışmlar ve diğer resmi konularda yardım edilmeye çalışılıyor.
Haftanın 7 günü, Saat 10'dan itibaren kapılarını açan Mekan'da hergün değişik faaliyetler gerçekleştirilmekte. Dikiş, Müzik, Spor, Bilgisayar, Türkçe, Sanat Müziği gibi kursların yanı sıra Çarşamba ve Cuma günleri saat 14'ten itibaren sohbet toplantılarıda gerçekleşmekte. Herkes evden getirdiği yemek veya pasta türü yiyeceklerle mekandan Çay ve kahve eşliğinde kendi aralarından el örgüsü veya başka bir meşkuliyetle kendi aralarından sohbet ederek bir araya geliyorlar. Dikkatimi çeken bu sohbet toplantılarına daha çok kadınların katılıyor olmasıydı. Neden erkek yaşlı ve emeklileri yok dediğide, Saim Çelik, ''maalesef onlar Kahve türü ortamlara gitmeyi tercih ediyorlar galiba'' diyor. Yaklaşık 2 saat kalarak sohbet ettiğim Yaşlı ve emeklilerin hepside emekli maaşlarının yetersizliği ve yoksulluktan yakınıyorlar. On yıllarca değişik işlerde düşük ücretle çalıştıklarından dolayı, düşük emekli maaşları onları yaşlılıkta rahat etirmiyor. Bürokratik işlemleri, sağlık sorunları, yalnızlık gibi sorunlarını, Mekan'a gelerek bir arada bulunarak değişik etkinliklere katılarak gidermeye çalışıyorlar.
Hamburg'da Mekan gibi mekanların azlığından, binlerce emekli ve yaşlı göçmen, sosyal bir faaliyete katılma imkanından yoksun ve kendi yalnızlığı içinde sorunları ile uğraşmakta. Mekana düzenli gelen Emeklilerden Halide hanım 50 yıldır Almanya'da yaşıyor. Değişik onlarca işyerinden çalışmış iki yıl önce eşini kaybedince aldığı emekli maaşı ve eşinden dolayı aldığı emeklilik parası toplam giderlerini karşılamaya yetmediğinden dolayı sosyal yardım almak için sosyal yardım kurumuna başvuruda bulunmuş ve sadece 45 cent fazla gelen gelirinden dolayı sosyal yardım alamayacağı bildirilmiş. Kendisinin 751 Euro, eşinden dolayı 238 Euro toplam yaklaşık 1100 - 1200 € gelirine karşın, 725 Euro kirası olduğundan yaşamını ayda 300 Euro ile sürdürebilmesinin zor olduğunu belirterek, ''Gençliğimde çok çalıştım, çocuklarım ailem iyi olsun, yaşlılığımda rahat ederim diye, eşim öldü, iki çocuğum kendi evlerinde bende şimdi bu sorunlarla uğraşıyorum.'' diyerek emekli olduğunda rahat edeceği düşüncesinde yanıldığın anlatıyor.
Mekan yaşlılar buluşma Merkezi, 2000 yılından bu yana başta Fatma ve Saim Çelik eşi olmak üzere emekli ve yaşlı Türkiyeli göçmenler tarafından, yaşlı ve emeklilere yönelik gönüllü olarak hizmet sunmakta. Mekan'da, yaşlılarımızın günlük yaşam düzeylerini arttırmak, sağlıklı kalmalarına yardımcı olmak, yeni şeyleri öğrenmelerini sağlamak, deneyimlerini aktarmalarına olanak vermek için pek çok etkinlik organize edilmekte, kurslar ve geziler düzenlenmekte. Mekan, Altona ilçesinde olmasına rağmen, diğer semtlerden de pek çok katılımcısı ile her yıl yaklaşık 12 bin kişi tarafından ziyaret edildiği belirtildi.
7'den 70'e herkese açık etkinliklerinde düzenlendiği Mekan'da gençlerin yaşlılarla birlikte ortak mekanda birlikte zaman geçirmelerine olanakta tanınmakta. Buluşma merkezinde ayrıca, sosyal, kültürel, ve spor etklinlikleriyle yaratıcılığı teşvik edici kurslar organize edilmekte. Mekanda, Bağlama, Saz, Gitar, kursları, her yaş grubundan kişilerin katıldığı Türk Sanat Müziği ve Türk Halk Müziği koro çalışmalarıda yapılmakta. Haftanın iki günü kadınlar için spor (sırt jimnastiğ-yoga) faaliyetleri, herkesin katılabildiği Hamburg içi günlük geziler ve doğa gezileri yapılmakta. Gündelik yaşamda gerekli düzeyde almanca gereksinmi giderek düzeyde Almanca kursları da çalışma programımızda yer almaktadır.
Sosyal danışmanlık hizmeti olarak; sağlık, emeklilik, kira,konut, barınma ve daha bir çok konuda danışmanlık hizmeti yanı sıra uzmanların katıldığı bilgilendirme toplantılarıda düzenlenmekte. Özel olarak donatılmış bir odada kadınlar dikiş makinalarıyla dikiş dikmekte ve kurs almakta. Bilgisayar ve İnternet eğitimi, birlikte yemekler yapmak, oyunlar oynamak, bazı akşamlar eğlenceler düzenlenmekte. Gerekli durumlarda, Almanca sorunu olan yaşlılara, Doktora veya resmi dairelere giderken eşlik edilerek yardımcı olmaya çalışılmakta.
Mekan Yöneticisi Saim Çelik, ''Tüm bu etkinliklerin yanı sıra, Türk Huzur evlerinde yaşayan insanlarımızda etkinliklerimize katılmaktalar. Bunun yanı sıra, müzık çalışmalarımız ve festivallerimizi bazı huzur evlerinde de gerçekleştirmekteyiz'' dedi. Mekan'ı bazı günler ziyaret ederek yaşlı ve emeklilerle sohbet ederek bazı bürokratik sorunları konusundan yardımcı olmaya çalışan Milletvekili Filiz Demirel, ''Yaşlılıkta yoksullaşmanın gittikçe arttığı bir süreçte, göçmen yaşlıları daha fazla etkilenmektedir. Sağlık, bakım ve sosyal sistem, Almanya`da yaşlanmakta olan göçmen nüfusun sorunlarına cevap verebilecek hale getirilmesi gerekiyor.'' dedi.
Daha geniş bilgi için : Fatma – Saim Çelik
MEKAN- Interkultureller Seniorentreff
Karl-Wolff-str. 19 – 22767 Hamburg
Telefon: 040 / 38 61 64 59
