Sokrates, topluma karşı tehdit olmakla suçlanarak, ölüm cezası istemi ile tutuklandığında, fikirlerinden vazgeçerse bağışlanacaktır. Ancak bunu kabul etmez. Ardından, dostları tarafından kendisine hapishaneden kaçma imkanı sağlanır. Hayatı boyunca, yasalara uymak gerektiğini savunduğu için, hapishaneden kaçarak kendisi ile çelişen bir davranışta bulunmayı reddeder. Neticede, baldıran zehiri ile öldürülür. Zehir hızla Sokrates’in vücuduna yayılırken, yanında bulunan arkadaşı ve öğrencisi Kriton’a söylediği son sözleri şunlardır:
“Asklepios’a bir horoz borcumuz var. Parasını ver, sakın unutma!”
Tüm yaşamını, gençlere kendileri dahil her şeyi sorgulamayı aşılamaya adayan Sokrates’in demokrasi etiğine aykırı bu yargılamaya, sorgulamadan boyun eğdiği düşünülemez. Bilakis, dünyada adaletin, özgür düşünmenin, felsefenin, kendi öğretisinin yolunu açmış ve bu yanlış zihniyetleri dünya tarihi boyunca unutulmaz biçimde ezmiş, geçmiştir. Yani, Sokrates’in trajik kaybı, bir yandan da en büyük kazancıdır. Dahası Sokrates kazanmak için her yolu mübah görmeyerek kendi etik duruşunu göstermiştir.
Buradan yola çıkarak, Silivri’nin Türkiye’deki siyasi partiler için bir demokrasi etiği sınavı olduğu söylenebilir. Ama öncelikle “Hangi Silivri?” ve “Neden Silivri” sorularına yanıt verilmelidir. Silivri’nin içinde iki Silivri mevcuttur. Birinci Silivri, derin devletin sona erdirileceği ümidini yeşerten, yıllarca bu ülkeyi karıştırmış; kirli işlere, faili meçhullere bulaşmış Veli Küçük, Levent Ersöz gibi isimlerin peş peşe tutuklandığı Silivri… Kürt meselesinin çözümünde önem taşıyan bir yapılanmanın çökertilmesi umudunu veren Silivri…
İkinci Silivri ise sadece gücün el değiştirdiğini gösterircesine, suçsuzların tutuklandığı, adaletin tüm dünyanın gözü önünde yerle bir edildiği Silivri... Tarihte hiçbir zehir yoktur ki altın kap içinde sunulmamış olsun. Haksız tutuklamalar, ülkeye demokrasi getiriliyor algısı yaratılarak adeta bir “demokrasi altın kabı” içinde tüm dünyaya sunuldu. Yaratılan psikolojik baskı, gözdağı ve yargıya güvensizlik ortamında, yaşanan haksızlıklar başlangıçta görmezden gelindi. Sesi çıkanlarsa demokrat olmamakla, statükoculukla, darbecilikle adeta taşlandı, cadı avlarıyla bastırıldı, basın mensupları işten atıldı, hatta tutuklandı.
İşte bu ikinci Silivri, bugün gelinen noktada, ülkenin hemen her yerinde yaşanan kimi adaletsizliklerin; Buca’da, Pozantı’daki tecavüz olaylarında, KCK’da hukuki değil, siyasi tutuklananlarda, HES protestolarında, üniversitelerde vb. yaşanan tüm adalet dışı uygulamalara karşı çıkışın sembolü haline gelmiştir. Bundan dolayıdır ki, son Silivri duruşması esnasında yaşananlar, tüm dünya medyasında yer almış, Avrupa ve Amerika basınında eleştirilmiştir.
Demokrat olmak ister KCK tutuklusu, ister asker, ister tarikatçı, isterse arkasında onu savunacak hiç kimsesi olmayan bir gariban diye ayırmadan haksızlık kime yapılırsa yapılsın bu haksızlığa karşı durmak değil midir? Kendi ailesine, ait olduğu gruba, ırkına vb. herkes arka çıkar. Bunun arkasında sevgi, vefa ile birlikte genişletilmiş bencillik de yatabilir. Kişinin demokratlığının, insanlığının ve asaletinin gerçek ölçüsü rakibine, düşmanına, çıkarı olmayan kişiye, zayıfa davranışı ile ölçülür. Düşman gördüğüne yapılan zulme sessiz kalmak, hatta alkış tutmak, örneğin bir araba yarışında rakibinin frenini bozmak veya savaşta esirine kötü davranmak gibi etik değildir.
Darbeciler iddiasına gelince, şahsen 12 Eylülü lanetle, öfkeyle, üzüntüyle anmaktan asla geri adım atamam. 12 Eylül’de gerek ailem, gerekse aile dostlarımız maddi ve manevi ciddi zararlar yaşadık. Bu ülkenin nice nice değerleri, ne işkenceler gördüler, faili meçhul biçimde hayatlarını kaybettiler, ülkesini terk etmek zorunda kaldılar. Demokrat duruş, intikam, öfke gibi duyguların sağduyuyu kör etmemesi ile olanaklıdır. Bu yazı, özünde yalnızca bir duruştur; kendime bile meydan okuyan bir duruş…
İlker Başbuğ, tutuklandığı gün çoğumuzun atladığı şu sözleri boşuna sarfetmemiştir: "Benim demokrasi anlayışımı başbakana, cumhurbaşkanına sorun" Darbe tartışmalarının şifresi bu cümlenin dipnotlarında saklı. Bugünkü generallerin darbe yapma niyeti taşımadıklarını, sol yelpazedekilerin, liberallerin ve aydınların çoğu uzun zaman tahlil edemedi.
‘30 sene öncesinin zihniyetini aynen taşıyorlardır’ görüşüne inananlar ve Kürt meselesinde siyasal çözümü askerin engellediğini düşünenler, zaten kafalarında askerleri mahkum etmişlerdi. 12 Eylül’den intikam almak isterken, kendileri de 12 Eylül’den utanan, 12 Eylül’e karşı olan şimdiki bazı generalleri suçluyor olabileceklerine hiç ihtimal vermediler. Acaba 30 yılda asker hiç mi özeleştiri yapmamıştı, gözleri dünyaya kapalı mı yaşamıştı? Bu mümkün müydü? Orduyu teraziye koyarken hep göz ardı edilen şey, modernleşmenin en önemli sonuçlarından birisi olan DEĞİŞİMİN HIZI OLGUSUDUR… Dünyada her alanda yaşanan hızlı değişim, orduyu atlayıp da geçebilir miydi? Kanımca geçemezdi.
Ne Türkiye, ne dünya, ne de ordu 30 yıl öncesinde donup kalamazdı. Kendi içine kapalı bir ülke olmaktan çıkıp, tüm dünya ile ekonomik, bilimsel, kültürel ve hukuksal ilişki ağları kuran, AB’ye girme yolundaki bir Türkiye’de darbe devri zaten kapanmıştı. Gerçekten bir darbe ihtimali olsaydı, kanımca Türkiye Genel Kurmay Başkanı’nı tutuklamaya kimse cesaret edemezdi. Maalesef, kendisi gibi olaylara yaklaşmayan herkesi statükoculukla suçlayanlar, kendi kafalarındaki bu şablonun dışına çıkamadılar.
Amerikalı siyasetbilimci Samuel Huntington’ın “Medeniyetler Çatışması” kitabında (1996) ve ardından CIA Türkiye Masası eski şefi Graham Fuller tarafından Huntington’un tezine dayanarak yazılan “Yeni Türkiye Cumhuriyeti” adlı kitapda (2008) hakim olan görüşler ışığında Türkiye’de yaşanan gelişmeler değerlendirilebilir mi? Burak Bora, Politus Dergisi’nde (Sayı 6, Kış 2012) yer alan “Huntington, Fuller ve Türkiye” başlıklı makalesinde bu konuyu ele alır. Bunların ana savı, Sovyet tehlikesinin kalmadığı günümüz dünyasında müslüman ülkeleri dizginleyebilmek için Türkiye’ye ihtiyaç duyulacağıdır. Batının gözündeki yeni rolünü oynaması için Türkiye öncelikle müslüman ülkelerin lideri olmalıdır. Bunun için Huntington’un önerdiği reformların kalbini laiklik oluşturur. “Fazla laik” görülen Türkiye’nin laiklikten vazgeçerek “Ilımlı İslam” modeline dönüşmesini ve bunun için Atatürk’ün mirasını şiddetli bir biçimde reddetmesi gerektiğini savunur. Huntington’a göre, bunu Atatürk kalibresinde ve meşru bir lider gerçekleştirmelidir. Aynı teze sarılan Graham Fuller, halifeliğin kalkmasının bir hata olduğunu savunmaktadır.
İyi ama ülkedeki tutuklamalarla birlikte ülkeye demokrasi gelecekti! Demokrasinin beşiği, öncüsü, örneği olması gereken mecliste ve siyasi partilerde durum nedir? Milletvekilleri neden hala genel başkanların iki dudağı arasında? Siyasi Partiler Yasası, yüksek seçim barajı, eğitimde laiklikten uzaklaşmak, kuvvetler ayrılığının ayak bağı görülmesi neye işaret ediyor? Somut başka örnek vermek gerekirse koca bir Mersin halkı nükleeri istemiyor ve yıllardır bu konuda eylemler yapıyor. Sahi yerel halkın talepleri demokrasilerde önemsiz midir?